Toprak Nasıl oluşur?,Çözülme ve Toprak Oluşumu

DIŞ KUVVETLER
Enerjisini güneşten alan ve yer şekillerinin
oluşmasında yıkıcı etkiye sahip olan kuvvetlere dış kuvvetler denir.
TAŞLARIN
ÇÖZÜLMESİ
Fiziksel (Mekanik ) Çözülme
Kayaların, dış kuvvetlerin
etkisiyle fiziki yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma
olayıdır.
Mekanik çözülmede en fazla etkili olan faktör , sıcaklık
farkıdır. Sıcaklık farkı arttıkça mekanik çözülme de artar.
En fazla
görüldüğü iklim çöl iklimidir. Ayrıca karasal iklimlerde de
fazladır.Yurdumuzda İç Anadolu, Doğu Anadolu Bölgesi’nde ve G.Doğu
Anadolu Bölgelerinde fazladır.
Kimyasal Çözülme
Kayaları
oluşturan unsurların eriyerek, kimyasal bileşimlerinin değişmesi
sonucundaki ayrışma olayıdır.
Kimyasal çözülmede en fazla nem miktarı
etkilidir. Ayrıca sıcaklığın da etkisi vardır. Fakat sıcaklık
çözünürlülük hızında etkilidir. Dolayısıyla yağış miktarı ve sıcaklık
arttıkça kimyasal çözülme de artar.
En fazla görüldüğü iklim
Ekvatoral iklimdir. Ayrıca Savan, Muson ve ılıman Okyanus iklimlerinde
de fazladır. Yurdumuzda ise bütün kıyı bölgelerimizde fazladır. En fazla
Doğu Karadeniz Bölümü’nde görülür.
Biyolojik Çözülme
Bitkiler
kökleri vasıtasıyla kayaları hem mekanik, hem de kimyasal yolla
ayrışmaya uğratır. Bitkilerin yapmış olduğu ayrışma Ekvatoral Bölgede,
Muson iklim Bölgesinde ve Ilıman Okyanus iklim bölgesinde fazladır.
TOPRAK
OLUŞUMU (Pedojenez)
Toprak,taşların çözülmesi ve içine çeşitli canlı
kalıntılarının karışmasıyla oluşur.
ETKİLİ FAKTÖRLER
İklim ve
bitki örtüsü: Kimyasal çözülme ile toprak oluştuğundan, Ekvatoral
iklimde toprak oluşumu çok hızlı iken, çöl ikliminde toprak oluşumu çok
yavaştır.
Taşların özelliği: Karstik arazilerde toprak oluşumu daha
kolaydır.
Arazinin eğimi: Eğimli arazilerde toprak oluşumu daha
yavaştır.
Zaman: Kaba bir hesaplama yapacak olursak 1cm toprak için
150-350 yıl gereklidir.Tarım için en az 60 cm toprak gereklidir. En
uygun şartlar altında tarım toprağı 20.000 yılda oluşur.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

TOPRAK KATMANLARI (Horizon) A Horizonu: En üstte, iyice ayrışmış ve organik maddelerce zengin tabakadır. Ekim-dikim işleri burada yapılır (40cm). B Horizonu: Üstte yıkanan tuz ve kil gibi maddelerin biriktiği kattır. C Horizonu: Temeldeki ana kayanın iri parçalarından oluşan katmandır. D (R) Horizonu: Henüz çözülmeye uğramamış ana kayadır.

A.TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Dış
kuvvetlerin etkisiyle aşınarak,taşınan maddelerin çukur yerlerde veya
düz yerlerde birikmesiyle oluşur. Ör: Alüvyon, lös, moren. Bu
toprakların ortak özelliği mineral maddelerce zengin olmalarıdır.
Türkiye’de bunlardan en yaygın olanı alüvyon toprağı bulunur. Akarsu
çevrelerinde görülür.
B.YERLİ TOPRAKLAR
Ana kayanın bulunduğu
yerde fiziksel ve kimyasal yolla ayrışması sonucu oluşurlar. Bu
toprakların genel özelliğinde daha çok iklim-bitki örtüsü ve kayanın
özelliği etkilidir.
Bitki kök, dal ve yapraklarının toprakta
çürümesi sonucu humus oluşur.
Yerli topraklar, iklim özelliğine göre
nemli ve kurak bölge toprakları diye ikiye ayrılır.
1.NEMLİ BÖLGE
TOPRAKLARI
Yağışın fazla olduğu iklimlerde görülür. Toprağın üst
katında yıkanmanın etkisiyle mineral ve tuz bileşikleri azdır.
Tundra
Toprağı Kutuplara yakın yerde görülür. Yılın büyük bir kısmında donmuş
halde bulunur. Yaz mevsiminde bataklık halini alan, tarıma elverişsiz
topraklardır.
Podzol Toprağı: Orta kuşağın soğuk ve nemli
bölgelerinde iğne yapraklı ormanlar altında oluşmuş topraklardır.
Yıkanmanın etkisiyle açık renklidir. Verimi düşüktür.
Türkiye’de Batı
Karadeniz Bölümünde görülür.
Kahverengi Orman Toprağı: Orta kuşağın
nemli ve ılıman bölgelerindeki geniş yapraklı ormanlar altında oluşmuş
topraklardır. Humus bakımından zengin, verimli topraklardır.
Türkiye’de
Karadeniz Bölgesi’nin büyük bir bölümünde , Trakya’nın kuzeyinde
Yıldız Dağlarında, İç Batı Anadolu’da, G.Doğu Toros dağlarında ve yer
yer İç Anadolu Bölgesi’nin yüksek yerlerindeki orman örtüsü altında
görülür.
Terra-Rossa Toprakları: Akdeniz iklim bölgesinde kalkerli
arazi üzerinde görülürler. Demir oksitçe zengin oldukları için kırmızı
renklidirler. Türkiye’de Akdeniz, Ege ve Güney Marmara Bölümünde ve
G.Doğu Anadolu Bölgesi’nin batısında görülürler.
Laterit Toprağı:
Dönenceler arasındaki sıcak ve nemli iklim bölgelerinde görülen kırmızı
renkli topraklardır. Organik ve kimyasal ayrışma çok hızlıdır. Bunun
sonucunda humus birikimi azdır ve verimi düşüktür. Türkiye’de bu
topraklarla benzer özellik gösteren topraklar Doğu Karadeniz Bölümünde
görülür.
2.KURAK VE YARI NEMLİ BÖLGE TOPRAKLARI
Kurak bölgede
oluşan topraklarda yağış azlığı nedeniyle, yıkanma azdır. Bundan dolayı
tuz ve kireç oranı fazladır.
Yarı nemli bölge topraklarında step
bitki örtüsünün çürüyerek toprağa karışması sonucu humus birikmesi olur.
Bu sebeple verimlidirler.
Çernozyomlar (Kara Topraklar)

Ilıman
kuşağın yarı nemli bölgelerinde görülür. Gür ot topluluğunun çürüyerek
toprağa karışmasından dolayı humus birikimi fazla olan dünyanın en
verimli toprağıdır.
Bu topraklarda erken kış bastırınca reaksiyon
tamamlanmadan duruyor ve organik madde kalıyor. Bu yüzden humus
bakımından zengin.
Türkiye’de Erzurum-Kars Bölümü’nde görülürler.
Kestane
Renkli Step Toprakları
Yağışların az olduğu step bitki örtüsü
altında görülür. Humus birikimi azdır. Verimi düşüktür. Kireç ve tuz
oranı yüksektir. Türkiye'de İç Anadolu , G.doğu Anadolu ve Doğu Anadolu
Bölgelerinde görülürler.
Çöl Toprakları
Çöl bölgelerinin tarıma
elverişsiz topraklarıdır. Kimyasal ve organik çözülmenin
yetersizliğinden dolayı daha çok kum yığınlarından oluşur.