YERKABUĞUNUN MALZEMESİ – TAŞLAR

YERKABUĞUNUN MALZEMESİ – TAŞLAR

YERKABUĞUNUN MALZEMESİ –
TAŞLAR

Yerkabuğunu oluşturan katı maddelere taş veya kayaç
adı verilmektedir.Taşlar çeşitli minerallerin doğal bir çimento ile
birleşmesi sonucunda meydana gelmektedir.( Mineral , belli bir kimyasal
bileşimi ve muntazam bir atomik düzeni olan ve çoğunluğu katı halde
bulunan homojen cisimlerdir.Sayıları 2000 aşkın olan mineraller , adeta
hücrelerin birleşmesi ile oluşan organizmalarda olduğu gibi bir araya
gelerek kayaları meydana getirmektedir. ) Kayaların bir araya gelmesiyle
yerkabuğu meydana gelmektedir.

Kayalar oluşum şartlarına
,kristal durumlarına ve kimyasal özelliklerine göre sınıflandırılır.
Buna göre kayalar üç gruba ayrılmaktadır.

1. Püskürük
kayalar ( Magmatik – Volkanik – Katılaşım )

2. Tortul
kayalar ( Sediment )

3. Başkalaşmış kayalar ( Metamorfik ).



1.
PÜSKÜRÜK KAYALAR ( MAGMATİK – KATILAŞIM – VOLKANİK )


Ergimiş halde magmada bulunan lavların , yerin derinliklerine
sokulmaları ve yüzeye çıkarak soğumaları sonucunda oluşmaktadır.
Soğumanın gerçekleştiği yere göre iki ayrı grup halinde
incelenmektedir.

A) İç Püskürük Taşlar

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]granit

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]diorit


Magmanın yerkabuğuna sokularak yavaş
yavaş soğumasıyla oluşmaktadır.Katılaşma yerin iç kesimlerinde meydana
geldiği , soğuma yavaş bir şekilde gerçekleştiği için taşların kristal
yapısı büyüktür. İç püskürük taşlar zaman içerisinde üzerindeki
kayaçların aşınması sonucunda yeryüzüne çıkar. Örnek , granit , siyenit.


B) Dış Püskürük Taşlar

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]andezit

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]bazalt

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]obsidiyen(volkancamı)

Magmanın yer yüzeyine kadar
yükselmesi ve orada soğuyarak katılaşması ile oluşmaktadır. Yer yüzeyine
gelen lavlar kısa sürede soğudukları için çoğunlukla küçük kristalli
bazen de camsı yani kristalsiz halde(obsidiyen gibi ) bulunmaktadır.
Örnek , bazalt ve andezit .



2. TORTUL ( SEDİMENT )
TAŞLAR

Gerek fiziksel ve gerekse kimyasal başka bir ifade ile
fiziko-kimyasal olaylarla ayrışma ve çözülmeye uğrayan kayalardan
oluşan çeşitli boyutlardaki malzemelerin akarsu, rüzgar ve buzullar
tarafından taşınarak akarsu,göl ve deniz tabanlarında veya vadi ve ova
yüzeylerinde biriktirilmesi sonucunda oluşmaktadırlar. Bu birikintilerin
zamanlar sıkışarak katılaşmaları sonucunda tortul taşlar oluşur.

Tortul
taşların içerisinde , oluştukları döneme ait çeşitli canlıların
taşlamış kalıntılarından oluşan fosiller bulunur.

Tortul taşlar
oluşum şekillerine göre üçe ayrılır.

a) Kimyasal Tortul Taşlar

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

ttaverten (denizli -pamukkale )

Kayaların
kimyasal yoldan erimeleri erimiş halde suyun bünyesinde taşınan çeşitli
klorür,sülfat ve bikorbonatların çoğunlukla sığ olan herhangi bir
çökelme ortamında suların buharlaşması sonucunda oluşurlar. Örneğin
mağaralarda tavandan sızan kireçli suların buharlaşması ile sarkıt ,
tabama damladıktan sonra buharlaşması ile dikit yayıldıkları sahada
buharlaşması ile de travertenler oluşur.

b) Organik Tortul Taşlar

Okyanus
,deniz , göl ve akarsu tabanlarında veya karalar üzerindeki çanaklarda
çeşitli bitkisel ve hayvansal maddelerin tortulaşmaları ile oluşurlar.
Tortular zamanla taşlaşırlar. Örnek , taşkömürü,linyit ve turba gibi
kömürler ile mercan kalkeri en yaygın tortul taşlardır.

c)
Kırıntı ( Mekanik – Fiziksel – Detritik ) tortul Taşlar

Çoğunlukla
akarsular tarafından taşınan kil, mil, kum ve çakıl gibi taneli
malzemelerin birikmesi ve bunların kireçli ve demirli silisli bir
çimento ile kaynaşması şeklinde oluşmaktadır. Kil tanelerinin birleşmesi
ile kiltaşı ( Şist ), kum tanelerinin birleşmesi ile kum taşı ( Gre ) ,
çakıltaşlarının birleşmesi ile oluşan taşlara çakıl taşı ( konglamera )
adı verilmektedir.