Hürriyet Ve İtilaf Cemiyeti İktidarımı?

Hattı Hümayun Sureti

Veziri meali semirim Ferid Paşa; Tevfik
Paşanın vukuu is­tifasına ve sizin derkâr olan ehliyyet ve dirayetinize
binaen mesnedi sadaret uhdei kifayetinize ve meşihatı islamiyye dahi
darül-hikmetil islamiyye âzasından Mustafa Sabri Efendi uhdesine tevcih
kılınmıştır. Kanuni Esasinin 27. maddesi mucibince teşkil edeceğiniz
heyet-i cedidei vükelâ nm tasdikimize arzını irade eylerim.Ahvalin
ehemmiyeti fev­kalâdesi devletimizin temin-i selâmeti için o nisbetde
gayret ve faaliyetin ibramı icâb ettirmekte olduğundan rüfekanızla
bilittihad bu uğurda bezli meşhud etmeniz matlubi-i kat-i şahanemdir.
Minellahu'ttevfik.

l/c.ahir/1337-4/mart/1919 Mehmed Vahideddin
Arz olunan kabine:

"Hariciye Nazırlığı: Sadnazam Mehmed Ferid
Paşa uhde­sinde

Harbiye " " : Tâyini
kararlaşmış zatın gelmesine kadar vekâleten Auni Paşa

Bahriye
" " : Müşir Şâkir Paşa Şuray-ı Devlet R. : Seyyid Abdülkadir
Efendi Dahiliye Nazırlığı : Konya Valisi Cemal Bey Adliye "
" : Aydın eski mebusa Sıdkı Bey Maliye " ": Divan-t
Muhasebat reisi Tevfik Bey Nafıa " ": Auni Paşa Tic.-Zir
" li:EdhemBey Maarif " ": Ali Kemâl Bey Evkaf "
" : Vasfı Efendi PTT " " : Mehmed Ali Bey padişah
tarafından tasdik olunup Mehmed Ferid Paşanın ilk kabinesi işbaşı yapmış
oldu .

Yukarıda da bahse konu ettiğimiz Ahmed Reşid(Rey) Bey,
Mehmed Ferid Paşa'nın sadarete gelmesi hususunda şunları söylediğini,
İbnül Emin Bey değerli eserine dercetmiş bizde geri kalmayalım ve bir
mâna ifade eden beyanı sahifemize koyalım:

"Nazarı şahanede
eniştesinin, mevkii iktidara gelmesi bir tarafdan İngilterenin yardımını
temin (Ahmed Reşid Bey bu hususda, Ferid Paşa sadarete geçtiğinde
İngilizlerin kendisi­ne her yönden müzahir olunacağı vaad olunmuş imiş
de­mekte.) ve öte tarafdan da padişahı hâla ürküten ittihat ve terakki
cemiyetinin melhuz olan mazarratını izale ve nihayet veliahdın
teşebbüslerini de akim bırakacak bir emr-i hayrdı. Ne çâre ki Damad
Paşa, bir donkişot, hem de hüsniniyyet-den, gayr-i endişane hissiyatdan
da külliyen mahrum bir donkişot."

Bu sadaretin kabinesinde
Hürriyet ve İtilaf Partisinin hayli içinde azasının bulunduğu kabine
olduğunu söylemek zaid olarsa da, bu kabinenin ve dayandığı bu siyasi
parti mutlaka İttihatçılara bir musibet yağdırmaya çalışacağı pek
beklenen bir şeydi. Bu cemiyetden ve ittihatçı kabinede yer almış,
sa­vaşa girişde me'sutiyetdar kişilerin bir haylisi tevkif olundu.
İttihatçıların düşmanlığında zirveye tırmanan gazeteler ve yazarlar öyle
yazılar döktürdüler ki hükümet bu huşusda tev­kiflere devam etdi.
Aslında Tevfik Paşanın sadareti esnasın-dada bir kaç kişi içeri
alınmıştı. Bunların adliye nazırlığı bina­sında teşkil olunan divan-ı
harbi örfî'de duruşmaları başladı.