Ölçek nedir

ÖLÇEK NEDİR ?
Harita yapılırken ilk iş, haritası yapılacak bölgenin
gerçeğe göre ne oranda küçültüleceğine karar vermektir. Bu iş için
belirlenen orana ölçek denir. Özetle, harita üzerindeki uzaklık ile
doğadaki gerçek uzaklık arasındaki oran, haritanın ölçeğidir.
Her
haritanın mutlaka bir ölçeği bulunur. Bu ölçek haritanın altında
yazılıdır. Harita ölçeği genellikle kesirli ya da oranlı bir rakam
olarak belirtilmektedir. 1 / 100.000 ya da 1 : 100.000 gibi. Kesirli ya
da oranlı ölçeklerin yanı sıra, grafik ölçek olarak adlandırılan, bir
doğru parçası üzerinde bölümlere ayrılmış şekilde gösterilen ölçekler de
bulunmaktadır.
Kesirli ya da oranlı ölçeklerde, kesrin paydası
büyüdükçe, haritanın gösterdiği ayrıntı azalır. Farklı bir söyleyişle
kesrinin paydası küçük olan haritalar daha fazla ayrıntıya sahiptirler.
Örneğin,
1 / 100.000 ölçekli bir haritanın anlamı, harita üzerindeki 1
santimetrenin gerçekte 100.000 santimetre ( 1000 m. ) olduğudur. 1 /
50.000 ölçekli bir haritada ise, 1 cm = 50.000 cm ( 500 m. ) dir. Özetle
daha ayrıntılı bir harita istiyorsak, paydasında yazan rakamı daha
küçük bir harita tercih etmemiz gerekecektir.
Dağcılar ya da doğa ile
uğraşan insanlar tarafından tercih edilen haritalar, 1 / 50.000 veya 1 /
25.000 ölçekli haritalardır. Bu tür haritalarda doğada bizlere lazım
olabilecek bir çok ayrıntıyı bulabiliriz. Özel olarak hazırlanan
orienteering haritaları ise, 1 / 15.000 veya 1 / 10.000 ölçekli olmakta
ve daha çok ayrıntıyı barındırmaktadır. Örneğin arazi üzerindeki bir
dikenli tel bile bu haritalarda belirtilmektedir.
Burada karıştırılan
ve genellikle yanlış kullanılan bir kavrama da kısaca yer vermek
istiyorum. Paydasında yazan rakam küçük olan bir harita, "küçük ölçekli"
bir harita değildir. Tersine büyük ölçekli bir haritadır. Paydasında
yazan rakamın küçük olmasına bakarak haritayı küçük ölçekli olarak
adlandırmak yanlış bir tanımlamadır. Çünkü paydada yazan rakam,
küçüldükçe aslında haritanın ölçeği büyümektedir.